Interdyscyplinarna konferencja naukowa „Obraz ziemiaństwa w nauce, literaturze i publicystyce” – Warszawa, 21–22 marca 2013

Oddziałowe Biuro Edukacji Publicznej Instytutu Pamięci Narodowej w Poznaniu
oraz
Polskie Towarzystwo Ziemiańskie

zapraszają do udziału w interdyscyplinarnej konferencji naukowej pt.

Obraz ziemiaństwa w nauce, literaturze i publicystyce

W polskiej historiografii krajowej okresu powojennego obraz polskiego ziemiaństwa ulegał przemianom: od pejoratywnego do pozytywnego (niekiedy nawet apologetycznego).
W obrazie pejoratywnym koncentrowano się całkowicie na ekonomicznej roli ziemiaństwa, eksponując jego antagonizm wobec klasy chłopstwa oraz wyzysk tej klasy przez „obszarników”. Pomijano w nim rolę społeczną, polityczną i kulturalną ziemiaństwa. Obraz pozytywny natomiast koncentruje się na eksponowaniu wielu aspektów roli kulturalnej, gospodarczej i społecznej ziemiaństwa, jego tradycjach w walkach niepodległościowych oraz martyrologii. Po przełomie politycznym roku 1989 pojawiło się gros publikacji dotyczących działalności politycznej i społeczno-kulturalnej ziemian. Wydawnictwa te noszą często charakter swoistej rekompensaty, a ich zadaniem jest przywrócenie pamięci o roli ziemiaństwa, roli, którą z przyczyn politycznych po 1944 r. usiłowano wymazać z pamięci zbiorowej.
Jak dotąd wśród naukowców (historyków, socjologów) nie doszło jeszcze do rzeczowej dyskusji na temat roli ziemiaństwa, w wyniku której zostałby wypracowany obszar społecznego konsensusu wśród badaczy. Jest to celem cyklu konferencji zaplanowanych przez IPN i PTZ, które sukcesywnie będą podejmować najważniejsze problemy dotyczące ziemiaństwa. Planowana w dniach 21-22 marca 2013 r. konferencja rozpoczyna w/w cykl i jej zadaniem będzie podsumowanie stanu wiedzy oraz zdefiniowanie na nowo problemu ziemiaństwa. Organizatorom zależy na interdyscyplinarnym charakterze konferencji, w której uczestniczyliby przedstawiciele wielu środowisk naukowych: IPN, PTZ, PAN oraz uniwersytetów i szkół wyższych. Organizatorzy będą zabiegać o udział w konferencji najwybitniejszych specjalistów z dziedziny ziemiaństwa. Uczestnicy konferencji przygotowują swoje referaty na jeden z podanych niżej tematów.
Proponujemy następujące zagadnienia badawcze konferencji:
1. Próby zdefiniowania ziemiaństwa polskiego jako grupy społecznej w XIX i XX w.
    - Definicje ziemiaństwa w historiografii polskiej
    - Definicje ziemiaństwa w oczach innych grup społecznych
    - Autodefinicje
    - Porównanie (definicji) ziemiaństwa polskiego z podobnymi grupami społecznymi w Europie
2. Geneza i kształtowanie się ziemiaństwa w XIX w.
3. Skład społeczny i narodowościowy, struktura, podziały wewnętrzne – zmiany w XIX-XX w.
4. Liczebność i rozmieszczenie na ziemiach polskich
5. Miejsce ziemiaństwa w społeczeństwie polskim – porównanie z innymi grupami społecznymi pod kątem aktywności w różnych dziedzinach życia
6. Dom ziemiański (dwór) jako środowisko społeczne
7. Obraz ziemiaństwa w literaturze pięknej
8. Obraz ziemiaństwa w publicystyce
9. Obraz ziemiaństwa w propagandzie partii politycznych od końca XIX i w XX w.
10. Poglądy (ideologia) ziemiaństwa
    - Czy ziemiaństwo miało spójną ideologię w kwestiach społecznych, gospodarczych i politycznych?
    - Poglądy ziemiaństwa na temat głównych problemów społecznych ziem polskich w XX w. (np. kwestia przeludnienia wsi, kwestia robotnicza, bezrobocie, analfabetyzm itd.)
    - Konserwatyzm, czy demokratyzacja – zamykanie, czy otwieranie się grupy na inne środowiska społeczne
    - Aktywność społeczna, dobroczynność itd. na rzecz innych grup społecznych
    - Poglądy ziemiaństwa na modernizację kraju – cele i metody
    - Potrzeby intelektualne – ziemianie w szkołach i uniwersytetach: cele i kierunki edukacji młodego pokolenia
    - Potrzeby kulturalne – stosunek do kultury „wyższej” i „niższej” środowiska ziemiańskiego
    - Ziemiański mecenat kulturalny, oświatowy i naukowy
    - Kolekcjonerstwo w środowisku ziemiańskim
    - Ziemiaństwo a Kościół katolicki
    - Życie religijne ziemiaństwa
    - Poglądy ziemiaństwa na kwestię żydowską na ziemiach polskich
    - Poglądy ziemiaństwa wobec różnych (poza żydowską) mniejszości narodowych
11. Poglądy polityczne ziemiaństwa
12. Zagłada, czy asymilacja: co się stało z ziemiaństwem po 1944/5 roku?
Komitet Organizacyjny:
prof. dr hab. Tadeusz Epsztein – IH PAN
prof. dr hab. Wiesław Caban – UJK Kielce
prof. Marek Przeniosło – UJK Kielce
prof. dr hab. Piotr Biliński – UJ Kraków
Marcin Schirmer – PTZ
prof. dr hab. Jan Żaryn – IPN, UKSW w Warszawie
dr Agnieszka Łuczak – OBEP IPN Poznań
Językiem konferencji jest język polski. Organizatorzy organizują i pokrywają koszty zakwaterowania oraz zwracają koszty podróży. Zespół organizacyjny zastrzega sobie prawo selekcji zgłoszonych referatów.
Termin i miejsce konferencji: Warszawa, Centrum Edukacyjne IPN „Przystanek Historia”, 21-22 marca 2013 r. 
Zgłoszenia (propozycje tytułów referatów wraz z abstraktami) będą przyjmowane do 31 października 2012 roku. 

Osoby zainteresowane udziałem w konferencji prosimy o wypełnienie karty uczestnictwa w konferencji i przesłanie za pośrednictwem poczty lub drogą elektroniczną na adres:
Karolina Bittner, e-mail: karolina.bittner@ipn.gov.pl, tel.: 61 835 69 58
Oddziałowe Biuro Edukacji Publicznej
Instytutu Pamięci Narodowej w Poznaniu
61-487 Poznań, ul. Rolna 45a
Organizatorzy przewidują publikację referatów po konferencji, dlatego prosimy o dostarczenie tekstów planowanych wystąpień.

Ostateczny termin nadsyłania materiałów do publikacji mija 28 lutego 2013 r.
Z przyczyn technicznych zgłoszone artykuły muszą spełniać następujące warunki:
1. Teksty prosimy dostarczyć w wersji elektronicznej (za pomocą poczty elektronicznej lub na płycie CD) na adresy podane powyżej;
2. Tekst artykułu nie powinien przekraczać 20 stron maszynopisu z ilustracjami (czcionka: Times New Roman, rozmiar: 12; odstęp: 1,5; margines 2,5);
3. Do tekstu prosimy dołączyć krótki biogram autora;
4. Ewentualne materiały ilustracyjne (zdjęcia, mapy itp.) powinny być zapisane w odrębnych od tekstu właściwego plikach graficznych. W tekście właściwym prosimy zaznaczyć jedynie ich położenie; przypisy powinny być umieszczane na stronie z tekstem, do którego się odnoszą, a nie na końcu artykułu, należy w nich stosować wyłącznie łacińskie skróty (ibidem, op. cit.). Pierwsze odwołanie do danej publikacji musi być podane w pełnym opisie bibliograficznym, to znaczy musi zawierać następujące elementy: inicjał imienia i nazwisko autora (lub autorów), tytuł i podtytuł dzieła, miejsce i rok wydania.
Prosimy o sporządzenie przypisów według instrukcji wydawniczej IPN (w załączeniu).
Redaktorzy zastrzegają sobie prawo do dokonywania skrótów i zmian korektorskich w nadesłanych tekstach, jeśli ich objętość łącznie z ilustracjami będzie przekraczać 20 stron.

W związku z faktem, że podczas konferencji zostaną przedstawione tylko wybrane referaty (przewidywany czas wystąpienia 20 minut), organizatorzy zastrzegają sobie również prawo do wytypowania tematów do prelekcji oraz publikacji. Natomiast wszystkie zaakceptowane przez kolegium redaktorskie i recenzentów artykuły zostaną opublikowane w wyżej wspomnianej publikacji.
Liczymy na Państwa udział w konferencji.
Z wyrazami szacunku
w imieniu organizatorów
dr Agnieszka Łuczak

Posiedzenie Rady Naczelnej P.T.Z.

Dnia 2 marca 2013 roku w Warszawie odbyło się posiedzenie Rady Naczelnej Polskiego Towarzystwa Ziemiańskiego. Posiedzeniu przewodniczyła Pani Danuta Prus-Głowacka.

Na posiedzeniu między innymi wysłuchano informacji Prezesa PTZ o przygotowaniu działań Zarządu Głównego w sprawie restytucji praw i odszkodowań dla spadkobierców ziemian.
Przedstawione informacje dotyczyły również kwestii czym jest i czemu ma służyć projekt TRUST, jakie działania są prowadzone przez ZG nad restytucją mienia oraz sprecyzowanie możliwości dochodzenia roszczeń w aktualnym stanie prawnym.

 Trust – jest to forma monopolu, w którym przedsiębiorstwa tworzą oligopol, powstający na drodze łączenia się samodzielnych dotąd przedsiębiorstw tej samej branży. Dotychczasowi ich właściciele stają się udziałowcami powstającego trustu, na którego czele stoi zrząd kierujący produkcją i zbytem, wyznaczający ceny, określający podział zysków.

Reprywatyzacja nie do przedawnienia

"Stan istniejący obecnie należy uznać za naruszający zasady praworządnego państwa - prawo jest niejasne, niesprawiedliwe i ewidentnie narusza zasady równego traktowania obywateli przez władze publiczne: roszczenia reprywatyzacyjne przyznano jedynie niektórym kategoriom poszkodowanych, i to w różnym zakresie" - pisze Irena Lipowicz w piśmie do premiera Donalda Tuska. Zwraca mu uwagę na koszty zaniechania, także społeczne, które mogą okazać się dotkliwsze dla budżetu niż wydatki zakładane w przygotowanym przez Ministerstwo Skarbu projekcie ustawy "o świadczeniach pieniężnych przyznawanych niektórym osobom, których dotyczyły procesy nacjonalizacji".

Obiecana przez Tuska w 2007 r. ustawa miałaby kosztować budżet nie więcej niż 20 mld zł. Jednak na początku ubiegłego roku resort skarbu oświadczył, że "projekt ustawy nie może być przeprowadzony". Według ministra finansów Polska przekroczyłaby dozwoloną przez Unię Europejską barierę długu publicznego w stosunku do PKB.

Read more: http://wyborcza.biz/biznes/1,100896,12771978,Reprywatyzacja_nie_do_przedawnienia.html#ixzz2IYj62SM

Reprywatyzacja

Mianem „reprywatyzacji” określane jest zadośćuczynienie za pozbawienie danej osoby prawa własności, które w rzeczywistości sprowadza się do realizacji przysługującego prawa do odszkodowania. Jako proces - reprywatyzacja rozpoczyna się w następstwie wprowadzonych w życie aktów prawnych mocą których prywatni właściciele zostają pozbawieni swojej własności. W latach 1944 - 1962 w Polsce rządzonej przez nielegalną władzę jaką był Polski Komitet Wyzwolenia Narodowego i Krajowa Rada Narodowa wydane zostało mnóstwo rozporządzeń, ustaw i dekretów, określanych obecnie jako akty nacjonalizacyjne, na podstawie których własność prywatna przeszła we władanie Państwa.
Akty nacjonalizacyjne dotyczyły m.in.:

• nieruchomości ziemskich przejętych na podstawie dekretu z dnia 6 września 1944 r. o przeprowadzeniu reformy rolnej, na mocy którego państwo weszło w posiadanie wielu majątków ziemskich o rozległych powierzchniach wraz z mieniem ruchomym i przedsiębiorstwami przemysłu rolnego, tłumacząc się przy tym koniecznością państwową i gospodarczą w celu lepszego wykorzystania i poprawy użyteczności ziemi mając na uwadze czynnik społeczny i dobro ogółu;

W chwili obecnej bezprawność wymienionych powyżej aktów nacjonalizacyjnych stanowi podstawę roszczeń byłych właścicieli oraz ich następców prawnych o naprawienie skutków tych zdarzeń, chociaż w wielu przypadkach spowodowały one nieodwracalne zmiany w prawie własności. Kodeks postępowania administracyjnego daje możliwość uchylenia krzywdzącej decyzji administracyjnej, która spowodowała utratę mienia, lub uznanie takiej decyzji jako wydanej w sposób niezgodny z prawem. W każdym z tych przypadków były właściciel oraz jego następcy prawni (spadkobiercy) mają możliwość odzyskania zagrabionego mienia w naturze lub uzyskania stosownego odszkodowania - reprywatyzacja.
W zależności od tego, jaka zostanie wydana końcowa decyzja w postępowaniu administracyjnym, byłemu właścicielowi przysługuje określone roszczenie. Jeżeli została wydana decyzja stwierdzająca nieważność decyzji o przejęciu mienia, oznacza to, że państwo nigdy nie stało się właścicielem przedmiotowego mienia, a jedynie objęło je w bezumowne faktyczne władanie. W takim przypadku właścicielowi przysługuje roszczenie o wydanie mienia.
Roszczenie o odszkodowanie przysługuje właścicielowi zarówno w przypadku stwierdzenia nieważności decyzji nacjonalizacyjnej w sytuacji, gdy niemożliwe jest odzyskanie mienia w naturze (np. za zużyte maszyny) oraz w przypadku, gdy organ administracyjny ograniczy się do stwierdzenia, że decyzja nacjonalizacyjna została wydana z naruszeniem prawa, ale nie można stwierdzić jej nieważności z powodu zaistnienia nieodwracalnych skutków prawnych (np. gdy Skarb Państwa dokonał sprzedaży lokali znajdujących się w przewłaszczonym budynku i ustanowił użytkowanie wieczyste na rzecz osób trzecich).
Polska jako jedyny kraj w Europie Środkowo - Wschodniej, do chwili obecnej nie przeprowadziła procesu naprawienia skutków bezprawnego przejęcia prywatnej własności, pomimo faktu, że prawo własności jest - obok prawa do życia - jednym z podstawowych praw obywateli oraz stanowi podstawę moralnego i prawnego ładu w demokratycznym państwie prawa.

Reprywatyzacja

Aliant  Company zajmuje się m.in. prowadzeniem i finansowaniem spraw byłych właścicieli nieruchomości, które zostały przejęte przez Państwo za czasów PRL na podstawie różnych podstaw prawnych, w trybie decyzji administracyjnej, umowy czy orzeczenia sądu.

Sporządzamy ekspertyzy prawne określające możliwość zwrotu nieruchomości jak również reprezentujemy klientów w postępowaniach reprywatyzacyjnych dotyczących ustalenia kręgu spadkobierców i możliwości ich udziału w postępowaniach spadkowych.

Zajmujemy się ustalaniem podstawy przejęcia nieruchomości, jeżeli nie jest ona znana, a następnie wszczynamy postępowania mające na celu odzyskanie odebranej nieruchomości, bądź uzyskanie odszkodowania z tytułu niewłaściwie przeprowadzonej nacjonalizacji.

W przypadku wydanych decyzji nacjonalizacyjnych można składać wnioski o stwierdzenie ich nieważności w trybie art. 156 – 160 kodeksu postępowania administracyjnego. W sytuacji gdy przejmowano mienie na rzecz Państwa z mocy ustawy, czyli bez wydania decyzji nacjonalizacyjnej, można wnieść w trybie administracyjnym o wydanie postanowienia, że decyzja nie podlegała uregulowaniom dekretu o reformie rolnej.

Akty nacjonalizacyjne dotyczyły m.in.:

-  nieruchomości ziemskich przejętych na podstawie dekretu z dnia 6 września 1944 r. o przeprowadzeniu reformy rolnej;

- przemysłu, gdzie podstawowym zadaniem ówczesnych władz było upaństwowienie podstawowych gałęzi przemysłu przez przejmowanie fabryk, banków, zakładów przemysłowych, handlowych i transportowych; na początku tymczasowo w zarząd państwowy na podstawie dekretu z dnia 8 marca 1946 r. o majątkach opuszczonych i poniemieckich oraz dekretu z dnia 16 grudnia 1918 r. o przymusowym zarządzie państwowym, później na stałe na podstawie ustawy z dnia 25 lutego 1958 r. o uregulowaniu stanu prawnego mienia pozostającego pod zarządem państwowym; jednocześnie nacjonalizacja przemysłu przebiegała na podstawie ustawy z dnia 3 stycznia 1946 r. o przejęciu na własność państwa podstawowych gałęzi gospodarki narodowej;

- gruntów warszawskich, które na mocy dekretu z dnia 26 października 1945 r. o własności i użytkowaniu gruntów na obszarze m.st. Warszawy przeszły na własność gminy, a następnie Skarbu Państwa;

W chwili obecnej bezprawność wymienionych powyżej aktów nacjonalizacyjnych stanowi podstawę roszczeń byłych właścicieli oraz ich następców prawnych o naprawienie skutków tych zdarzeń, chociaż w wielu przypadkach spowodowały one nieodwracalne zmiany w prawie własności. Kodeks postępowania administracyjnego daje możliwość uchylenia krzywdzącej decyzji administracyjnej, która na skutek reprywatyzacji spowodowała utratę mienia, lub uznanie takiej decyzji jako wydanej w sposób niezgodny z prawem. W każdym z tych przypadków były właściciel oraz jego następcy prawni (spadkobiercy) mają możliwość odzyskania zagrabionego mienia w naturze lub uzyskania stosownego odszkodowania.

W zależności od tego, jaka zostanie wydana końcowa decyzja w postępowaniu administracyjnym, byłemu właścicielowi przysługuje określone roszczenie. Jeżeli została wydana decyzja stwierdzająca nieważność decyzji o przejęciu mienia, oznacza to, że państwo nigdy nie stało się właścicielem przedmiotowego mienia, a jedynie objęło je w bezumowne faktyczne władanie. W takim przypadku właścicielowi przysługuje roszczenie o wydanie mienia.

Roszczenie o odszkodowanie przysługuje właścicielowi zarówno w przypadku stwierdzenia nieważności decyzji nacjonalizacyjnej w sytuacji, gdy niemożliwe jest odzyskanie mienia w naturze (np. za zużyte maszyny) oraz w przypadku, gdy organ administracyjny ograniczy się do stwierdzenia, że decyzja nacjonalizacyjna została wydana z naruszeniem prawa, ale nie można stwierdzić jej nieważności z powodu zaistnienia nieodwracalnych skutków prawnych (np. gdy miała miejsce reprywatyzacja i Skarb Państwa dokonał sprzedaży lokali znajdujących się w przewłaszczonym budynku, ustanawiając w wyniku reprywatyzacji użytkowanie wieczyste na rzecz osób trzecich).